فهرست مطالب
انواع چای
تاریخچه‌ی چای
در حدود ۵۰۰۰ سال پیش چای توسط چینی‌ها کشف شده و بذر آن را یک راهب بودایی به ژاپن برد.
اولین اروپایی که برای اولین‌بار در سال ۱۵۶۰ چای نوشید، یک کشیش پرتغالی به نام “پدر جاسبر کروز” بود.
پس از آن پرتغال اولین کشوری بود که امتیاز چای را از کشور چین دریافت کرد و پس از آن فرانسه و هلند از دیگر کشورهایی بودند که در انتقال چای به سایر نقاط آمریکا و اروپا نقش داشتند.
انگلستان دیگر کشوری بود که در نیمه دوم قرن هفدهم به تجارت چای روی آورده و با گسترش نفوذ کمپانی هند شرقی، نقش انگلستان هم در تولید و همین‌طور دادوستد چای افزایش یافت.
با رسیدن چای به انگلستان مصرف آن به‌سرعت در بین مردم انگلیس گسترش‌یافته و به همین دلیل در قرن هجدهم، چای نوشیدنی ملی بریتانیا شد!
چای در ایران
داستان‌های زیادی در مورد نحوه‌ی ورود چای به ایران وجود دارد؛ اما درهرصورت نوشیدن چای در قرن شانزدهم میلادی در ایران – حداقل در بین طبقات از جامعه – رواج یافته بود و نوشیدن آن در سده‌ی هفدهم میلادی رونق بیشتری گرفت.
چای نخست از چین وارد ایران شد؛ اما آداب و ابزار دم کردن و نوشیدن آن مانند سماور، استکان و … از روسیه گرفته شده است و پس از ورود این ابزار در سال ۱۸۵۰ کارگاه سماورسازی در اصفهان (به دستور امیرکبیر) افتتاح شد.
کِشت چای در ایران – به‌صورت گسترده _ توسط محمد خان قاجار قوانلود رواج یافت. او در سال ۱۲۸۰ هجری شمسی به‌عنوان ژنرال کنسول ایران راهی هندوستان شد و بعد از مشاهده‌ی شباهت آب‌وهوایی هند با شمال ایران به فکر واردکردن نهال چای و کشت آن در گیلان افتاد.
در سال ۱۳۰۹ شمسی برای تشویق چای‌کاران بنگاه خرید برگ سبز در تنکابن تأسیس شد و پس از آن صنعت چای در ایران روزبه‌روز رونق بیشتری گرفت.
آشنایی با انواع چای گیاهی و خواص آنها
۱- چای سیاه (چای معمولی)
نوشیدنی که بعد از آب مقام دوم را در محبوبیت از آن خودکرده است. چای با دم کردن برگ‌ها، جوانه‌ها یا شاخه‌های فراوری‌شده‌ی بوته‌ی گیاهی به نام (Camellia sinensis) به مدت چند دقیقه در آب جوش درست می‌شود.
فراوری چای سیاه می‌تواند شامل اکسیداسیون (تخمیر)، حرارت‌دهی، خشک‌سازی و افزودن گیاهان، گل‌ها، چاشنی‌ها و حتی میوه‌های دیگر به آن باشد.
چای منبع طبیعی از کافئین، تئوفیلین، تیانین و آنتی‌اکسیدان‌ها و تقریباً بدون چربی، کربوهیدرات یا پروتئین است.
چای دارای طعمی مطلوب – کمی تلخ و گس – بوده و برای رفع خستگی بسیار مؤثر است.
در بسیاری از کشورهای جهان به‌ویژه کشورهای اروپایی علاقه زیادی به مصرف این نوع چای‌ها و دم‌نوش‌ها – به علت خواص بسیار بالای آن – وجود دارد.
خواص چای سیاه
– کافئین و تیانین موجود در چای سیاه آرام‌بخش دستگاه عصبی است.
– چای سیاه (و همین‌طور چای سبز) به دلیل داشتن تئوفیلین – که ساختاری مانند کافئین دارد و باعث شل کردن عضلات، افزایش‌دهنده‌ی جریان خون در کلیه‌ها، افزایش انقباض‌پذیری و کارایی عضلات قلب، تنظیم ضربان قلب، کاهش فشارخون است.
– کاتچین که هم در چای سیاه و هم چای سبز – بیشتر در چای سبز – وجود دارد و ضدسرطان، کاهش‌دهنده‌ی چربی بد خون و ضدویروس بوده و از افزایش قند خون جلوگیری می‌کند.
– وجود فلوراید و فلاونوئید که باعث استحکام دندان‌ها و جلوگیری از ایجاد بوی بددهان می‌شود.
– وجود ویتامین‌های B کمپلکس ، C و E
– وجود ویتامین C که از کاهش‌دهنده‌ی اضطراب و ازبین‌برنده‌ی علائم سرماخوردگی است.
– وجود ویتامین B کمپلکس و A که بهبوددهنده‌ی سوخت‌وساز بدن هستند.
– رفع خواب‌آلودگی، تقویت نیروی فکرکردن، گوارش بهتر غذا و کاهش علائم میگرن از دیگر خواص مهم چای سیاه است.
عوارض چای سیاه
– چای سیاه با افزایش ترشح اسید معده باعث افزایش ناراحتی‌های معده می‌شود.
– باعث عدم جذب آهن شد و در نتیجه کم‌خونی ناشی از فقر آهن را تشدید می‌کند.
– افزایش احتمال ابتلا به بیماری سیستیت به دلیل وجود کافئین در چای سیاه.
– افزایش تولید خلط و سودا در بدن.
– مصرف چای سیاه در شب باعث ایجاد اختلال در خواب شبانه خواهد شد.
– به دلیل داشتن کافئین می‌تواند باعث ایجاد تپش قلب، کم‌اشتهایی و دل‌آشوبه در فرد شود.
– بنا بر اعتقاد برخی از پزشکان و محققان چای سیاه سرطان‌زا است.
چند نکته مهم در مورد دم کردن چای سیاه
– هرگز در کتری، سماور و یا چای‌ساز آب جوش نریزید؛ زیرا ذرات معلق روی آب باقی می‌ماند و در لیوان‌ها آب داغِ زلال نخواهید داشت.
– اگر از چای‌های فله‌ای و غیر بسته‌بندی‌شده (باز) استفاده می‌کنید؛ هنگام ریختن چای داخل قوری کمی آب جوش روی آن ریخته و خالی کنید تا خاک چای گرفته شود.
– بهتر است برای داشتن چای دم کشیده و خوش طعم از دستگاه چای‌ساز یا کتری برقی استفاده نکنید؛ زیرا آب جوش در این دستگاه‌ها زود خنک می‌شود.
– برای جلوگیری از ابتلا به چاقی، دیابت، چاقی، پوسیدگی دندان، بیماری‌های لثه و … چای را بدون قند مصرف کرده و جایگزین‌های طبیعی مثل توت خشک، خرما و کشمش را جایگزین آن کنید.
۲- چای سبز (Green tea)
در اصل گیاه چای سبز و سیاه یکی است.
وقتی برگ تازه‌ی چای را به‌سرعت خشک کنند چای سبز به دست خواهد آمد.
خواص چای سبز
– چای سبز ضدسرطان است
– محرک سیستم ایمنی بدن است.
– باعث کاهش فشارخون بدن می‌شود.
– ضدافسردگی و آرامش‌بخش است.
– کاهش‌دهنده‌ی خطر انسداد شریان‌هاست.
– خطر لخته شدن خون و سکته را کاهش می‌دهد.
– در کاهش وزن مؤثر است.
– به دلیل داشتن فلوراید و مواد معدنی ضروری برای سلامتی دندان‌ها، از پوسیدگی آنها جلوگیری می‌کند.
– سبب پیشگیری از بیماری‌های کبدی به‌خصوص سرطان کبد می‌شود.
– برای تقویت حافظه، معده و دفع سموم بدن بسیار مفید عمل می‌کند.
چند نکته در مورد دم کردن چای سبز
– چای سبز احتیاجی به دم کردن ندارد، با ریختن چند برگ چای سبز داخل لیوان آب جوش و برگرداندن یک نعلبکی روی آن – پس از یک دقیقه – چای آماده است و برای نوشیدن آماده است.
– اگر طعم تلخ چای سبز را دوست ندارید کمی آب‌لیمو ترش را به آن اضافه کنید یا از سایر معطر کننده‌ها مثل یاس خشک یا هل استفاده نمایید.
۳- چای اولونگ
هنگامی که برگ تازه‌ی چای به‌صورت ناقص تخمیر شود، چای اولونگ به دست می‌آید.
چای اولونگ بیشتر در چین تهیه شده و فراوانی آن در بسیاری از کشورهای دنیا و همین‌طور ایران کم است.
خواص چای اولونگ
– کاهش‌دهنده‌ی کلسترول خون بوده و می‌تواند در هر وعده‌غذای چرب مقدار کلسترول خون را در حد متعادل نگه دارد.
– باعث کاهش فشارخون می‌شود.
– از بروز برخی از مشکلات قلبی و عروقی جلوگیری می‌کند.
۴- چای سفید
در ابتدای فصل بهار که هنوز برگ‌های جوان بوته‌های چای باز نشده و به شکل جوانه‌های نقره‌ای رنگ و پرزدار هستند آنها را می‌چینند و بدون هیچ‌گونه فراوری آنها را خشک می‌کنند به این محصول به‌دست‌آمده چای سفید گفته می‌شود.
چای سفید به نسبت سایر چای‌ها کمتر تولید می‌شود و به همین خاطر از لحاظ قیمتی نسبتاً گران‌تر از سایر چای‌هاست.
چای سفید به‌غیراز چین در سایر کشورها کمتر شناخته شده است.
خواص چای سفید
– چای سفید یک دم‌نوش سرشار از آنتی‌اکسیدان است.
– به دلیل فراوری کمتری که نسبت به چای سبز دارد خواص خود را حفظ کرده و در مزه نیز متفاوت است.
– کافئین و تئین کمتری نسبت به چای سبز دارد و مانند چای سیاه اعتیادآور نیست.
– چای سفید – نسبت به چای سیاه و سبز – پلی‌فنل‌های آنتی‌اکسیدانی (ضدسرطان) بیشتری داشته و درنتیجه به‌سلامت بدن و مقاومت آن در برابر بیماری‌ها بسیار قوی عمل می‌کند.
– به افزایش متابولیسم بدن و سوزاندن کالری‌های اضافه در طول روز کمک مؤثری می‌کند.
– فشارخون بالا را کنترل می‌کند (فشارخون را پایین می‌آورد).
– ضدباکتری و ضدویروس بوده و به پاک‌سازی و سلامت پوست کمک می‌کند.
روش تهیه چای سفید
مقداری از چای سفید را درون یک قوری چینی ریخته و روی آن یک لیوان آب با درجه حرارت ۸۰ درجه سانتیگراد بریزید و اجازه دهید دم بکشد.
توجه
مصرف بیش از دو تا سه لیوان چای سفید در روز می‌تواند اثرات زیان‌بار چای سبز و سیاه را به همراه داشته و باعث دفع زیاد آب بدن و ابتلا به خشکی مدفوع و یبوست شود.