فلج خواب چیست؟

فلج خواب یا بختک یک ناتوانی موقت در حرکت است که بلافاصله پس از به خواب رفتن یا بیدارشدن از خواب رخ می‌دهد. افراد در طول دوره‌هایی که اغلب شامل توهمات نگران‌کننده و احساس خفگی می‌شوند، آگاه می‌مانند. این اپیزودهای فلج خواب شامل عناصر خواب و بیداری می‌شود، به همین دلیل است که می‌تواند منجر به علائم ناراحت‌کننده شود. درحالی‌که هنوز چیزهای زیادی در مورد فلج خواب ناشناخته است، بررسی انواع، علائم، علل، اثرات و درمان آن می‌تواند درک بهتری از این بیماری و نحوه تلاش برای جلوگیری از آن را امکان‌پذیر کند.

فلج خواب وضعیتی است که با ازدست‌دادن مختصر کنترل ماهیچه‌ای شناخته می‌شود که به‌عنوان (atonia) شناخته می‌شود و درست بعد از به خواب رفتن یا بیدارشدن اتفاق می‌افتد. علاوه بر آتونیا (فقدان انقباض ماهیچه‌ای)، افراد اغلب در طول دوره‌های فلج خواب دچار توهم می‌شوند، در اصطلاح عمومی به آن بختک می گوبند. فلج خواب به‌عنوان یک نوع پاراسومنیا طبقه‌بندی می‌شود. پاراسومنیا رفتارهای غیرعادی در هنگام خواب است. ازآنجایی‌که به مرحله حرکت سریع چشم (REM) چرخه خواب مرتبط است، فلج خواب به عنوان پاراسومنیا REM در نظر گرفته می‌شود.

اما دقیقاً چه چیزی باعث این برخوردهای ترسناک در هنگام خواب می‌شود؟ و آیا راهی برای خلاص شدن از شر آن وجود دارد؟ برای فهمیدن این موضوع، تینامو با دو پزشک در ارتباط بوده است تا درباره فلج خواب و نحوه مقابله با آن بیشتر بدانید.

چه چیزی باعث فلج خواب می‌شود؟

فلج خواب ناشی از قرار گرفتن همزمان بین حالت بیداری و خواب است. به طور معمول، فلج عضلات در طول خواب با حرکت سریع چشم (REM) رخ می دهد، که دکتر نوفزینگر توضیح می دهد که دوره خواب مرتبط با رویا است. او می‌گوید: «فلج برای محافظت از شخص از انجام رویاهای خود در هنگام خواب، که به او اجازه می‌دهد در حالت استراحت بدون مزاحمت بماند.  با این حال، هنگامی که فلج خواب را تجربه می کنید، این بی حرکتی عضلانی زمانی اتفاق می افتد که فرد هنوز هوشیار است.

خواب استاندارد REM شامل رویاهای واضح و همچنین آتونی است که به جلوگیری از انجام رویاها کمک می کند. بااین‌حال، در شرایط عادی، آتونی پس از بیدارشدن به پایان می‌رسد، بنابراین فرد هرگز از این ناتوانی در حرکت آگاه نمی‌شود. در نتیجه، محققان بر این باورند که فلج خواب شامل حالت آمیخته‌ای از هوشیاری است که بیداری و خواب REM را با هم ترکیب می‌کند. در واقع، به نظر می‌رسد آتونیا و تصویرسازی ذهنی خواب REM حتی در حالت هوشیاری و بیداری نیز ادامه دارد.

هیچ‌کس دقیقاً نمی‌داند چه چیزی باعث این گسستگی در هنگام خواب می‌شود، اما مطالعات نشان داده‌اند که فلج خواب با سابقه خانوادگی فلج خواب، محرومیت از خواب، نارکولپسی، مصرف بیش از حد الکل و/یا افزایش استرس مرتبط است. همچنین با شرایط سلامت روانی مانند اضطراب، هراس و اختلالات دوقطبی مرتبط است. توجه به این نکته مهم است که فلج خواب به ندرت با مشکلات روانی اساسی مرتبط است.

محققان بر این باورند که عوامل متعددی در تحریک فلج خواب دخیل هستند. اختلالات خواب و سایر مشکلات خواب برخی از قوی‌ترین همبستگی‌ها را با فلج خواب منفرد نشان داده‌اند. نرخ بالاتر فلج خواب – ۳۸٪ در یک مطالعه – توسط افراد مبتلا به آپنه انسدادی خواب (OSA)، یک اختلال خواب ناشی از وقفه‌های مکرر در تنفس گزارش شده است. همچنین مشخص شده است که فلج خواب در افراد مبتلا به گرفتگی عضلات پا در شب شایع‌تر است. علائم بی‌خوابی مانند سخت به خواب رفتن و خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز با فلج خواب مرتبط هستند. افرادی که ریتم شبانه‌روزی آنها با چرخه روز و شب محلی آنها همخوانی ندارد، مانند افرادی که جت لگ دارند و کارگران شیفت کاری، ممکن است در معرض خطر بیشتری برای فلج خواب باشند. به نظر می‌رسد افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی، از جمله اختلال هراس، بیشتر احتمال دارد این وضعیت را تجربه کنند. قطع مصرف الکل یا داروهای ضدافسردگی نیز می‌تواند منجر به بازگشت مجدد REM شود که ممکن است باعث فلج خواب نیز شود.

مطالعات نشان داده است که در افراد دارای سابقه خانوادگی فلج خواب خطر بالاتری وجود دارد، اما هیچ مبنای ژنتیکی خاصی شناسایی نشده است. برخی از مطالعات نشان داده‌اند که افرادی که ویژگی‌های تخیل و جدایی از محیط اطراف خود را نشان می‌دهند، مانند خیال‌پردازی، بیشتر در معرض فلج خواب هستند. همچنین ممکن است ارتباطی بین فلج خواب و کابوس های واضح و/یا رویاهای شفاف وجود داشته باشد.

علائم فلج خواب چیست؟ و چه احساسی دارد؟

علامت اساسی فلج خواب آتونی یا ناتوانی در حرکت بدن است. مدت کوتاهی پس از به خواب رفتن یا بیدار شدن از خواب رخ می دهد و در طول یک دوره، فرد احساس بیداری می کند و از این از دست دادن کنترل ماهیچه ای آگاه است. تخمین زده می شود که ۷۵ درصد از قسمت های فلج خواب ۲ شامل توهماتی است که از رویاهای معمولی متمایز است

علائم فلج خواب در هر فرد ممکن است متفاوت باشد، اما شایع‌ترین است اما نمی‌توانید بدن خود را حرکت دهید. علائم دیگری که ممکن است فرد تجربه کند، دشواری در تنفس، فشار بر قفسه سینه، یا داشتن احساسات و توهماتی است که باعث ترس می‌شود. اینها معمولاً توهمات موقتی هستند و به دلیل یک اختلال عصبی در زمان وقوع ایجاد می‌شوند. این توهمات می‌توانند به سه دسته تقسیم شوند. اولین مورد توهمات مزاحم است که در آن تصور حضور خطرناک در اتاق وجود دارد. دومی توهمات فشار قفسه سینه است که دکتران می‌گویند ممکن است باعث شود فرد احساس خفگی کند. اینها اغلب با توهمات مزاحم همراه است و سومین توهمات حرکتی دهلیزی است که شامل تجارب خارج از بدن یا احساس حرکت مانند پرواز است. به‌طورکلی، اکثر مردم گزارش می‌دهند که فلج خواب تجربه لذت بخشی نیست. درحالی‌که ترسناک است ولی فلج خواب هیچ خطر جدی برای سلامتی فرد ایجاد نمی‌کند.

فلج خواب چقدر شایع است؟

برآوردها متفاوت است، اما محققان بر این باورند که حدود ۸ درصد از افراد در مقطعی از زندگی خود فلج خواب را تجربه می‌کنند. در میان این افراد، داده‌های کمی در مورد تعداد دفعات تکرار اپیزودها وجود دارد. فلج خواب می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما اولین علائم اغلب در دوران کودکی، نوجوانی یا بزرگسالی جوان (سنین ۷ تا ۲۵ سال) ظاهر می‌شود. پس از شروع در سال‌های نوجوانی، ممکن است در دهه ۲۰ و ۳۰ سالگی بیشتر اتفاق بیفتد.

درمان فلج خواب چگونه است؟

• به دلیل ارتباط بین فلج خواب و مشکلات عمومی خواب، بهبود بهداشت خواب یک تمرکز رایج در پیشگیری از فلج خواب است. بهداشت خواب به محیط اتاق‌خواب و عادات روزانه فرد اشاره دارد که بر کیفیت خواب تأثیر می‌گذارد. نمونه‌هایی از نکات خواب سالم که می‌تواند به بهداشت خواب بهتر و استراحت شبانه پایدارتر کمک کند عبارت‌اند از:
• برای رفتن به رختخواب و بیدارشدن هر روز، از جمله آخر هفته‌ها، از برنامه یکسانی پیروی کنید مثلا انجام یک مراسم آرامش‌بخش شبانه، مانند حمام کردن و …
• داشتن یک برنامه روتین قبل از خواب که به شما کمک می‌کند راحت و آرام باشید.
• تخت خود را با یک تشک و بالش راحت تجهیز کنید.
• اتاق‌خواب خود را طوری تنظیم کنید که نفوذ نور یا سروصدا محدود شود.
• کاهش مصرف الکل و کافئین به‌خصوص در عصر.
• حداقل نیم ساعت قبل از خواب وسایل الکترونیکی از جمله تلفن همراه را کنار بگذارید.

بهبود بهداشت خواب اغلب در درمان شناختی رفتاری برای بی‌خوابی گنجانده می‌شود، نوعی گفتگو درمانی که برای اصلاح افکار و احساسات منفی که خواب را از بین می‌برد، کار می‌کند. پرداختن به شرایط سلامت روان مانند اضطراب ممکن است عوامل مؤثر بر خطر فلج خواب باشند. برخی از داروها برای سرکوب خواب REM 12 شناخته شده‌اند و ممکن است به توقف فلج خواب کمک کنند. اگرچه این داروها می‌توانند عوارض جانبی داشته باشند و ممکن است زمانی که شخصی مصرف آنها را متوقف می‌کند باعث بازگشت مجدد خواب REM شوند. به این دلایل، مهم است که قبل از مصرف هر دارویی با پزشک صحبت کنید تا در مورد فواید و مضرات احتمالی آن صحبت کنید.

نتیجه گیری

اگر به مشکلات مزمن فلج خواب مبتلا هستید، بهتر است از یک متخصص کمک بگیرید و به دنبال درمان باشید. پزشک خواب نیز می‌تواند کمک بزرگی باشد. پزشک خواب می‌تواند نشان دهد که آیا شرایط زمینه‌ای مانند نارکولپسی وجود دارد که می‌تواند منجر به این دوره‌ها شود. در نهایت، می‌توانید مطمئن باشید که حتی اگر فلج خواب سرگرم‌کننده نیست، دائمی نیست؛ بنابراین، برخی از این نکات را امتحان کنید یا با یک حرفه‌ای تماس بگیرید تا مطمئن شوید که شب خوبی دارید.

بررسی بختک یا فلج خواب از دو دیدگاه علم و خرافه